Yüklem Nedir, Nasıl Bulunur? Yüklem Türleri, Yapısı Ve Örnek Cümleler

https://i2.milimaj.com/i/milliyet/75...169858b6a2.jpgCümledeki hareketi, işi, yargıyı bildiren çekimli öğeler yüklemdir. Cümledeki iş, oluş, istek, düşünce veya yargı kişiye ve zamana bağlı olarak bildiren öğe olan yüklem, şahıs eki, kip eki veya ek fiil barındırır. Cümlenin ana yargısını üstlenen yüklemin türleri ve yapısı Türkçe dilbilgisinde cümle kuruluşu ve yapısının tam olarak öğrenilmesi için yakından incelenmelidir.
Yüklem Nedir?
Bir söz grubunu cümle olabilmesi için bir yargı bildirmesi şarttır. Bu yargıyı cümlede sağlayan temel öğeye ise yüklem denilir. Yüklemi olmayan bir cümleden söz edilemez. Dolayısı ile cümlenin öğeleri konusunda yükleme ayrı bir önem verilmekte ve yüklem kapsamlı olarak açıklanmaktadır.
Yüklem, genellikle cümle sonunda yer alır. Fakat vurgu amacı ile yüklemin yeri değiştirilebilir. Bu tarz cümle kuruluşlarında vurgulanmak istenen öğe, yüklemin hemen önüne getirilmektedir. Yüklemi, sonda bulunan cümleye kurallı (düz) cümle, yüklemi sonda değil de farklı bir konumda olan cümleye ise devrik cümle adı verilmektedir. Yüklemi, gizli durumda olan cümleye ise eksiltili cümle denilmektedir.
Yüklem Nasıl Bulunur?
Yüklem, cümlede özne tarafından gerçekleştirilen eylemi, hareketi, oluşu, olguyu veya yargıyı bildiren sözcük ya da sözcük grubudur. Özne ile birlikte cümlenin ana öğelerinden biri. Cümlenin yan öğelerinin bulunması için ise önce cümle içinde yüklemin bulunması ve akabinde yükleme belirli soruların sorulması gerekmektedir. Yüklemi bulmak için ise herhangi bir soru yoktur. İsim soylu sözcükler veya fiiller çekimlenerek yüklem görevini üstlenirler. Yargı, iş, oluş ve eylem bildiren çekimli sözcükler cümle içinde kolaylıkla tespit edilebilir
Yüklem Türleri, Yapısı ve Örnek cümleler
Yüklemiler fiil ya da isim soylu olabilirler. Yüklemi isim ve isim soylu sözcük olan cümleler isim cümleleri, yüklemi fiil olan cümlelere ise fiil cümleleri denilir. Çekimli fiil veya ek fiil ile çekimlenen isim soylu bir kelime olabilen yüklem; isim, sıfat tamlaması, fiil, fiilimsi, zamir, birleşik fiiller, ikilemeler, tamlamalar ve deyimlerden oluşabilmektedir.
Fiil cümlesi olarak adlandırılan iş, oluş, hareket, durum bildiren cümlelerin yüklemi çekimli bir fiildir. Bu fiil, basit, türemiş veya birleşik yapıda olabilmektedir. Fiile ait zaman ve şahıs kavramları yüklemde ek halinde bulunmaktadır. Öğe olarak da bulunabilmektedir.
Örnekler:
Ne zaman bize geleceksiniz? (gelmek fiili)
Misafirler birazdan gidecekler. (gitmek fiili)
Geldi yine yaramaz çocuk.
Bakardım sokakta yürüyen insanlara penceremden.(bakmak fiili)
Nasıl bitti bu gün. ( bitmek fiili)
İsim cümlesi ise iş, oluş, hareket ve durum bildirmeyen cümleler olup yüklemleri ek-fiil ile çekimlenen bir isimdir. Bu, isim soylu herhangi bir sözcük (zamir, sıfat, zarf, edat) olabilir.
Örnekler:
Hava dün çok güneşliydi.
Kanında mikrop mevcuttu.
Sınıfta kırk kişi var.
Oturdukları ev 6.kattaydı.
İki gün önce İstanbul'daydık.
Yüklemler yapı bakımından basit, türemiş ve birleşik sözcüklerden oluşup oluşmadıklarına bağlı olarak ayrım yapılır. Yüklem fiilden oluşuyorsa;
- Basit fiil yapım eki almamış fillerdir. Genellikle kip ve kişi eki alırlar.
- Türemiş fiil ise yapım eki alan fiillerdir.- Birleşik fiil ise iki farklı sözcüğün bir araya gelmesi ile oluşurlar. Etmek, kılmak, eylemek, olmak gibi fiillerle yapılır.
Örnekler:
Bütün gün çok sıcak altında çalıştığı için çok susamıştı.
türemiş fiil- susamak- su-s-a-mak- su'dan susamak fiili türemiştir.
Öğretmen kızınca ödevini hemen bitiriverdi.
Birleşik fiil- bitirmek ve -e vermek fiili birlikte kullanılmıştır.
Evine doğru hızlı adımlarla yürüdü.
Basit fiil- yürü-mek.


Devami...