23 EKİM


1840-İlk Posta Teşkilatı ( Bugünkü PTT ) Kuruldu.
1853- Kırım Savaşı başladı.
[*** Savaşın sebepleri
Rusya, 1853 yılından itibaren Kavalalı Mehmet Ali Paşa bunalımı sırasında takip ettiği zayıf bir Osmanlı Devleti üzerinde etki alanı kurma politikasını bırakarak, bu devleti yıkma politikası takip etmeye başladı. Bunu gerçekleştirebilmek için de kutsal yerler sorununu kullandı. Osmanlı Devleti, Hıristiyanlarca kutsal sayılan Kudüs ve çevresinde Katolik ve Ortodokslar'a çeşitli ayrıcalıklar tanımıştı. 1853 yılına gelindiğinde ayrıcalıklar konusunda Rusya ile Katolikliğin dünya çapında savunuculuğunu yapan Fransa çatışmaya başladılar. Bu durumu bahane eden ve asıl amacı "Hasta adam" gözüyle baktığı Osmanlı devleti'ne ve onun bekasına son vermek isteyen Rusya, Birleşik Krallık'a mirasın paylaşılması teklifinde bulundu. Ancak, çıkarları gereği Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğünün muhafazasından yana olan Birleşik Krallık bu teklifi kabul etmedi. Bunun üzerine Rusya, tek başına harekete geçerek, Osmanlı Devleti'ne bir ittifak teklifinde bulundu ve bu devletin sınırları içinde yaşayan Ortodoksların koruyuculuğunun Rusya'ya bırakılmasını önerdi. Osmanlı Devleti Britanyalın de desteğine güvenerek Rus isteklerini reddetti.

Savaşın anlam ve önemi
* Kırım Savaşı, Osmanlı devletine yardım etmekten çok, Avrupa'nın siyasal statüsü ile ilgili idi.
* Birleşik Krallık için önemli olan husus, Avrupa'daki güç dengesiydi ve bunun Birleşik Krallık aleyhine bozulmasına izin verilemezdi.
* Bu nedenle, Avrupa'nın statükosu tek taraflı iradelerle değil, "Avrupa uyumu" içinde diplomasi yoluyla yapılmalıydı.
* Özellikle 1848 yılında çıkan Macar ayaklanmasının Rusya tarafından kanlı bir şekilde bastırılmasıyla yara alan Avrupa özgürlükleri korunmalı ve dengeleri Rusya'nın tek başına bozmasına göz yumulmamalıydı.
* Fransa'ya göre başarının anahtarı Birleşik Krallık ile anlaşmaktan geçiyordu ve Kırım Savaşı bunun için bir fırsattı.
* Birleşik Krallık ile Fransa'nın ortak düşüncesi ise Rusya'nın Avrupa dışında tutulmasıydı.
* Rusya, Avrupa dışında tutulabilir ve büyük devlet statüsünden indirilebilirdi.
* Polonya (Lehistan) yeniden kurulabilirdi.
* Osmanlı Devleti zamansız bir dağılmadan kurtulabilirdi.
* Fransa Avrupa'da yeniden üstün duruma gelebilirdi.
* Tüm bunlara karşı Prusya başta olmak üzere merkezi Avrupa devletleri bu düşüncelere karşıydı.
* Özellikle Avusturya, savaş sonunda yapılacak antlaşmadan ve ortaya çıkacak yeni statükodan endişeli idi.
* Kısacası; batılı devletler "neye" karşı savaşacaklarının bilincinde olmakla birlikte "ne" için savaşacaklarını tam bilmiyorlardı. Dolayısıyla, gerçek barış antlaşması hemen hemen hiçbir sorunu çözemedi.
* Rusya ile Batı Avrupa'nın arası gergindi. Yani bir nevi Soğuk savaş vardı. O aslında bir Rus-Osmanlı savaşından çok Rus-Batı savaşı idi.

Savaşın başlaması ve gelişmesi
Rusya'nın İstanbul'da görevli elçisi Aleksandr Mençikof isteklerinin reddedilmesi üzerine 19 Mayıs 1853'te İstanbul'dan ayrıldı. Rus orduları savaş dahi ilan etmeden 22 Haziran 1853'de Eflak ve Boğdan'ı (Memleketeyn) işgale başladılar. Çar, bu hareketinin bir savaş başlangıcı kabul edilmemesi gerektiğini açıkladı ve bu teşebbüsün bir güvenlik tedbiri olduğunu belirtti. Ancak, bu durum Avrupa'nın statüsünü değiştirmeye yönelikti. Bunun üzerine Avusturya'nın teklifi ile Viyana'da bir konferans toplandı. Fakat toplantıdan sonuç alınamadı. Bu sırada İstanbul'da, Rusya'ya karşı savaş ilanı için halk padişaha baskı yapmaya başladı. 4 Ekim 1853'te Rusya'ya bir nota verildi ve Eflak ile Boğdan'ın 15 gün içinde boşaltılması istendi. Rusya bu notaya kayıtsız kaldı ve tanınan sürenin sonunda savaş fiilen başladı.
Savaşın başlangıcında Osmanlı ordusu Balkanlar'da başarılı oldu. Fakat Batum'a yardım götüren Osmanlı donanması 30 Kasım 1853'te Rus donanması tarafından Sinop açıklarında batırıldı. Rusların bu ani hareketi ve Karadeniz'de durum üstünlüğü sağlamaları Boğazlar'ı ve İstanbul'u tehli***e düşürdü. Bu durum Avrupa devletlerini endişelendirdi. Birleşik Krallık ve Fransa devreye girerek tarafları uzlaştırmak istedi, ancak yapılan teklifi Rusya reddetti. Bunun üzerine Fransa ve Birleşik Krallık, Rusya'ya bir ültimatom verdiler ve taraflardan şu isteklerde bulundular:
* Eflak ve Boğdan'dan çekilmesi;
* Osmanlı Devletinin ülke bütünlüğüne riayet etmesi;
* Ortodoksların himayeciliği iddiasından vazgeçmesi istendi.
Osmanlı Devleti'nden;
* Vatandaşlarına eşit haklar tanıması ve tatbik etmesi;
* Hıristiyanlara olumsuz muamelede bulunulmaması;
* Karma mahkemeler kurulması;
* Hıristiyan tebaadan vergi alınmaması talep edildi.
Çar, ültimatomu ve istekleri kabul etmedi ve Rus ordusuna Tuna nehrini geçerek ilerleme emrini verdi. Birleşik Krallık ve Fransa, 12 Mart 1854'te Rusya'ya savaş ilan ettiler.
Birleşik Krallık ve Fransa, Osmanlı Devleti lehine savaşa girerken Avrupa kamuoyunu tatmin edecek ve özel menfaatler sağlayacak tedbirleri almayı da ihmal etmediler. Bu maksatla 12 Mart 1854'te İstanbul'da; 10 Mayıs 1854'te Londra'da ve 14 Haziran 1854'te de; Avusturya ile antlaşmalar imzaladılar. Avusturya ile yapılan antlaşma Tuna eyaletlerinin Rus ordusundan boşaltılmasını öngörüyordu ve Avusturya, gerekirse asker göndermeyi taahhüt etmekteydi. Bu nedenle 15 Mart 1855'te Sardenya'da ittifaka katıldığını açıkladı.
Britanyalı Coldstream Muhafız Alayı askerleri Haydarpaşa yakınlarında Kırım'a gitmek için beklerken.
Savaş devam ederken Osmanlı ülkesinin Epir, Etolya ve Teselya eyaletlerinde Rum halkının isyan hareketleri başladı. Yapılan ikazlar dikkate alınmadı ve bunun üzerine Fransızlar Pire limanına asker çıkararak Yunanistan'ı abluka altına aldılar. Bu hareket Yunanistan'ı tarafsızlığa mecbur etti ve Rusya da bir müttefikini kaybetti.
Savaş Tuna, Kafkas ve Karadeniz'de yoğunluk kazandı. Tuna cephesinde durum önce Osmanlılar lehine gelişti. Fakat bir süre sonra Rus ordusu Silistre ye kadar ilerledi. Bunun üzerine Britanyalı ve Fransızlar Gelibolu yarımadasına asker çıkardılar ve çıkan birlikleri Varna bölgesine sevk edildi. Bu sırada Avusturya'da Rusya'yı baskı altına aldı. Rus ordusu Silistre önlerinden çekilmeye mecbur kaldı. Müteakiben de Eflak ve Buğdan'ı tahliye ederek savunmaya geçti.
Müttefikler, Rusya'yı barışa zorlamak için Kırım yarımadasında da bir cephe açmaya karar verdiler. 20 Eylül 1854'te 30 bin Fransız, 21 bin Britanyalı ve 60 bin Osmanlı askerinden oluşan müttefik kuvveti 89 harp ve 267 nakliye gemisiyle Kırım'a çıkarıldı. Ancak Kırım Savaşı düşünüldüğü gibi kısa sürede tamamlanamadı. 1855 ilkbaharında 140 bin kişilik bir müttefik kuvveti daha bölgeye çıkarıldı. Ruslar mağlup oldu ve çekilmek zorunda kaldılar. Kafkas cephesinde ise Ruslar başarı kazandılar ve Kars'ı ele geçirmeye muvaffak oldular. Bu sırada Çar I. Nikolay öldü, yerine geçen II. Aleksandr barış istemek zorunda kaldı. Barış şartlan Avusturya tarafından kendisine verilen bir ültimatomla bildirildi. II. Aleksandr istenen şartları esas tutarak barış teklifini kabul etti. Önce 15 Mayıs'tan 14 Haziran 1855'e kadar Viyana'da barış için hazırlık görüşmeleri yapıldı ve Paris Konferansı esasları tespit edildi.

Savaşın sonuçları
Kâğıt üzerinde, savaşın galiplerinden olan Osmanlı devleti, aslında savaştan çok büyük zarar alarak çıkmıştır. Çok pahalı olan bu savaşı yürütebilmek için Osmanlı devleti, ödeme yeteneğinin çok üstünde borç almıştır. Endüstrileşmeyi kaçırdığı için ekonomisi çağdışı kalmış olan devlet, bu borçların altından kalkamayacak ve 1881 yılında II. Abdülhamit döneminde Düyunu Umumiye idaresinin kurulmasıyla, Avrupalı devletlerin mali denetimi altına girip, yarı sömürge olacaktır.

Yahudilerden alınan borçlar ödenemedi
Özellikle Fransa'daki Yahudi Rothschild Ailesinin sahibi olduğu bankalardan alınan borçlar sonucunda, Yahudilerin vaat edilen topraklara yerleşmesine engel olunamamıştır.
Kırım Savaşı'nın sonunda ilan edilen Islahat Fermanı, Osmanlı reform hareketlerinde çok önemli bir yer tutar. Islahat Fermanı'nın amacı, imparatorluk içindeki herkese Osmanlı yurttaşlığı vererek, yasalar önünde dine bakılmaksızın eşitlik sağlamaktı. Islahat Fermanı ile Batı'da dolaşan liberal düşünceler Osmanlı'ya girmeye başlayacaktır.
Kırım Savaşı, İtalya birliğine giden yolu hızlandırmıştır. Savaşa asker göndererek Birleşik Krallığın sempatisi ve Fransa'nın etkin desteğini kazanan Sardinya-Piemonte Krallığı, savaşı izleyen yıllarda İtalya birliğini kuracaktır. ***]

1921-Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında Kars'da barış antlaşması imzalandı.
1923-Halk Fırkası’nın kuruluş dilekçesi İçişleri Bakanlığı’na verildi.
1926- Sovyetler Birliği'nde Leon Trotskiy ve Grigoriy Zinoviyev Komünist Partisi Merkez Komitesi üyeliğinden çıkarıldı.
1946-Birleşmiş Milletler, ilk genel toplantısını New York'ta yaptı.
1954-Almanya'nın NATO'ya girişiyle ilgili Paris Antlaşması imzalandı.
1956- Macaristan'da Sovyet egemenliğine karşı ayaklanma başladı.
( Bütün ülkeye yayılan gösterilerde, isyancılar Sovyet birliklerinin çekilmesini istediler. )
1960- Genel nüfus sayımı sonuçlandı: Türkiye'nin nüfusu 27 milyon 754 bin 820.
1965- Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel hükümeti kurma görevini Adalet Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel'e verdi.
1972- Zonguldak'ta iki ayrı kömür ocağında grizu patlaması: 20 işçi öldü, 76 işçi yaralandı.
1978- Resmi açıklamaya göre; Türkiye'nin Avrupa Ekonomik Topluluğu'na girmesi 2000 yılına kaldı.
1981- Danışma Meclisi ilk toplantısını yaptı.
1983- Beyrut'ta Amerikan ve Fransız barış gücü karargahlarına patlayıcı yüklü kamyonlarla intihar saldırısı yapıldı. 241 Amerikan deniz piyadesi ve 58 Fransız paraşütçü öldü.
1990- Metal işkolunda toplu sözleşme görüşmelerinin tıkanmasını protesto eden Türk Metal Sendikası üyesi 10 bin işçi saçlarını kazıttı.
1993-Karun Hazinesi, 28 yıl sonra Türkiye'ye getirildi.
1997- Vicdani retçi Osman Murat Ülke askere alındı, ancak askeri elbise giymeyi reddetti. Ülke'ye10 ay hapis cezası verildi.
2000- Adana Kürkçüler E Tipi Cezaevi'nde nakillere karşı çıkan isyanda 21,Bayrampaşa Cezaevi'nde çıkan isyanda ise 16 gardiyan rehin alındı.
2001- Bir Rus araştırma ekibi, nükleer Kursk denizaltısının enkazına 14 ay sonra ayak bastı. Denizaltı geçen Ağustos'ta 118 Rus denizciyle dibe oturmuş, denizciler kurtarılamamıştı.
2002- Rusya'da yarısı kadın 40-50 Çeçen militan, Moskova'da Kültür Sarayını bastı.
( 700 seyirci ile çalışanları rehin aldı. Çeçen eylemcilerin lideri Movsar Barayev, Rus işgalinin bir hafta içinde bitmemesi halinde binayı havaya uçuracaklarını söyledi. )
2003- İran son 30 yıldaki nükleer faaliyetlerini içeren belgeleri Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na (UAEA) sundu.
2004- Kosova'da 1999'da BM denetimine geçilmesinden sonra ikinci kez genel seçimler yapıldı. Seçimi İbrahim Rugova'nın lider olduğu Demokratik Kosova Birliği kazandı. Milliyetçi Kosovalı Sırplar seçimi boykot etti. Ilımlı Sırplar ise oy kullandı.
2004-Hakkında kırmızı bülten çıkarılan Haluk Kırcı, Ukrayna'nın başkenti Kiev'de yakalandı.
2005- Dünyada en çok cinayet işlenen ikinci ülke olan Brezilya'da silah satışının yasaklanması için referanduma gidildi.Yüzde 64 gibi ezici bir çoğunluk silah satışı yasağına "Hayır" dedi. Bu sonuçta, yoksul kesimlerin hem mafya hem de polise karşı savunmasız kalma kaygısının rol oynadığı ileri sürüldü.
2006- İsrail Başbakanı Ehud Olmert, aşırı sağcı parti İsrail Evimiz Partisi'nin (Israel Beitenu) başkanı Avigdor Lieberman ile koalisyon protokolu imzaladı. Lieberman, Arapların sürülmesini, Filistinlilerle görüşen İsrail vatandaşı Arap vekillerin idam edilmesini istemişti.
2006- İspanya'da Mahkeme, Bask ülkesinin bağımsızlığı için mücadele yürüten Euskadi Ta Askatasuna'nın (Bask Vatanı ve Özgürlük-ETA) siyasi kanadı olmakla suçlanıp kapatılan Herri Batasuna (Halkın Birliği) Partisi lideri Arnaldo Otegi ve 37 Bastasuna üyesinin "silahlı örgüte üye olmak"tan yargılanmasına karar verdi.





23 Ekim - Doğanlar

1890-Orhan Seyfi Orhon, Türk şair (ö. 1972)
1905-Felix Bloch, İsviçreli-ABD'li fizikçi ve Nobel Ödülü sahibi (ö. 1983)
1925-Manos Hacıdakis, Yunan besteci.
1929-Adalet Ağaoğlu, Türk yazar
1940- Brezilyalı futbolcu Pele
1953-Taner Akçam, Türk sosyolog, tarihçi
1956-Dwight Yoakam, ABD' li müzisyen, şarkı sözü yazarı ve aktör.
1959-Sam Raimi, ABD' li film yonetmeni
1964-Robert Trujillo, Metallica' nın bas gitaristi





23 Ekim - Ölenler

930-İmparator Daigo, Japonya'nın 60. imparatoru (d. 885)
1984- Ressam Salih Urallı.
1999- Sinema sanatçısı Neriman Köksal.
1944-Charles Glover Barkla, İngiliz fizikçi, Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1877)
1999- Neriman Köksal, Türk sinema oyuncusu (d. 1929)
2005- Ahmet Özacar, Türk futbolcu (d. 1937)