5 EYLÜL


1566- Zigetvar kalesi fethedildi.
1669- Girit, Osmanlı İmparatorluğu'nca ilhak edildi.
1795 - ABD ile Osmanlı İmparatorluğu arasında ABD'yi yıllık vergiye bağlayan ABD – Osmanlı Sözleşmesi imzalandı.
((* 783 yılında, Avrupa standartlarına göre mütevazı da olsa, yeni bir denizci devlet olan ABD, denizlerde tek başına bayrak gezdirmeye başladı. 25 Temmuz 1785'te, Atlas Okyanusu'nda Cadiz açıklarında, bu yeni bayrağı taşıyan ilk gemi Cezayir açıklarında Osmanlı gemileri tarafından ele geçirildi. Bu gemi, Boston limanına bağlı, Kaptan Isaak Stevens'in idaresindeki Maria idi. Arkasından, Philadelphia limanına bağlı, Kaptan O'Brien'in Dauphin'i de aynı akibete uğradı. 1793 Ekim ve Kasım aylarında 11 ABD gemisi daha Osmanlıların eline geçti. Amerikan Kongresi, 27 Mart 1794 yılında, Osmanlı denizcilerine karşı koyacak güçte savaş gemileri inşa edilmesi veya satın alınması için, Başkan George Washington'a 700 bin altına yakın harcama yetkisi verdi.
5 Eylül 1795'te ABD bu tehdide karşı bir anlaşma yapmayı kabul etti. Bu anlaşmaya göre ABD, Cezayir'deki esirlerin iadesi ve gerek Atlas Okyanusu'nda, gerekse Akdeniz'de ABD sancağı taşıyan hiçbir tekneye dokunulmaması karşılığında, 642 bin altın ve yılda 12. bin Osmanlı altını (21.600 dolar) ödeyecekti.
Dili Türkçe olan ve 22 maddeden oluşan anlaşmaya, Kuzey Amerika adına Joseph Donaldson ve Osmanlı İmparatorluğu adına Cezayir Beylerbeyi Cezayirli Hasan Paşa nam-ı diğer Hasan Dayı imza koydular.
Böylece ABD yıllık vergiye bağlanmış oldu. Bu, ABD'nin iki asrı aşkın tarihinde, yabancı bir dille imzalanan tek anlaşması olduğu gibi, yabancı bir devlete vergi ödenmesini kabul eden tek ABD belgesidir. *))
1800- Malta'yı işgal altında tutan Fransız birlikleri İngilizler'e teslim oldu.
1901- National Association of Professional Baseball Leagues (NBA) kuruldu.
1905- ABD'nin New Hampshire kentinde imzalanan anlaşmayla Rus-Japon Savaşı sona erdi.
1914- I. Dünya Savaşı'nda Marne Muharebesi başladı. Paris'e ilerleyen Alman Birlikleri Fransız 6. Ordusu'nun karşı saldırısıyla püskürtüldü. İki milyon insanın yer aldığı 6 gün süren muharebede 100 bin insan hayatını kaybetti.
1922- Demirci, Nazilli, Domaniç ve Gördes düşman işgalinden kurtuldu.
1930- Serbest Cumhuriyet Fırkası lideri Fethi Bey'in 4 Eylülde İzmir'e gelişinden sonra, bazı kişiler gösteri yaparak Cumhuriyet Halk Fırkası binasını ve Anadolu gazetesi idarehanesini taşladılar.
1938- Atatürk el yazısıyla vasiyetnamesini yazdı. Vasiyet, Ankara 3. Sulh Hukuk Hakimi Osman Selçuk Selçuk tarafından 28 Kasım 1938'de açılacaktı.
1939- İstanbul müzeleri 2. Dünya Savaşı nedeniyle kapatıldı.
1942- Cezaevlerinde sanat atölyeleri törenlerle açıldı.
1945- Çok partili düzene geçişin ilk partisi olan Milli Kalkınma Partisi kuruldu.
1950- Başvuru fazlalılığı nedeniyle üniversite giriş sınavı uygulaması başladı.
1955- İstanbul Sultanahmet'te yeni Adliye Sarayı hizmete açıldı.
1960- Muhammed Ali (Cassius Clay), olimpiyat madalyasını aldı. Ali daha 17 yaşındaydı.
1961- Çankaya'da toplanan parti liderleri seçim konuşmalarında 27 Mayıs'ı eleştirmeme ve Demokrat Partiyi övmeme bildirisi imzaladı. Liderler, ayrıca, rejimin ahlakını bozmayacaklarına dair şeref sözü verdiler.
1962- Komünistlikle suçlanan Adalet Partisi Aydın Milletvekili Orhan Apaydın partisinden istifa etti.
1963- 20-21 Mayısta askeri darbe girişiminde bulunan Albay Talat Aydemir, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesince idama mahkum edildi.
1972- Filistinli "Kara Eylül Hareketi" militanları, Olimpiyat Oyunları için Münih'e gelen İsrailli sporculara ateş açtı; bir sporcu öldü, biri ağır yaraladı, 9 kişi rehin alındı. Alman polisi gerillalar ve rehineler üzerine ateş açtı; 9 rehine, 4 Filistinli gerilla ve 1 polis öldü.
1973- Devlet film arşivinde yangın çıktı; Atatürk'ün tek kopyalı filmleri yandı.
1973- Şair Can Yücel, "Salozun Mavalı" adlı tiyatro oyununun çevirisinden beraat etti.
1973- Dünyanın en uzun karayolu tüneli İsviçre'nin St. Gotthard yöresinde açıldı.
1985- Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Ronald Reagan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni tanımayacaklarını açıkladı.
1990- Hükümete, yurt dışına asker gönderme ve Türkiye'de yabancı asker bulundurma yetkisi veren teklif, TBMM'de kabul edildi.
1991- Irk ayrımcılığına karşı çıktığı için en güzel yıllarını hapiste geçiren Nelson Mandela, Güney Afrika Cumhuriyeti'ne Başkan seçildi.
2001- "Vurgun Operasyonu" nedeniyle ağır suçlamalar yöneltilen Bayındırlık Bakanı Koray Aydın, bakanlık görevini bıraktı, milletvekilliğinden istifa kararı Meclis'te değerlendirilecek. Bakanlığa Tunca Toskay vekalet edecek.
2001- Adana ve Niğde'deki operasyonlarda Hizbullah örgütünün 'şura üyesi' Sülhaddin İrük öldürüldü. Hacı Bayancık ise yakalandı.
2002- Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) lideri Mesut Barzani, "Türkiye bölgeye girerse, bir Kürt İntifadası'nda sokaklarımız Türk ordusuna mezar olur" dedi.
2002- Yunanistan'da 17 Kasım örgütü baş tetikçisi" ve "iki numaralı adam"ı Dimitris Kufodinas teslim oldu.
2003- Dünyanın ilk uluslararası köpek zirvesi, Brezilya'da toplandı.
2004- Irak'ta ABD güdümlü geçici hükümet, Katar merkezli El Cezire televizyonuna verdiği bir aylık yayın yapmama cezasını süresiz uzattı.
2005- Almanya Özgür Politika gazetesinin yayınına son verdi. Özgür Poitika ve Mezopotamya Haber Ajansı'nın Almanya'da sekiz eyaletteki bürolarına baskın yapıldı.
2005- Endonezya'nın Sumatra Adası'nda bir yolcu uçağı Medan kentine düştü;149 kişi öldü.
2006- Hükümete Lübnan'a asker gönderme yetkisi veren tezkere TBMM'de 192 'hayır'a karşılık 340 'evet' oyla kabul edildi. Tezkere Türkiye'nin her yanında gün boyunca protesto edildi.
2006- Jandarma Batman'da içinde beş kişinin bulunduğu bir aracı silahla taradı; biri dokuz yaşında kız çocuğu olmak üzere üç kişi öldü.





5 Eylül - Doğanlar

1638- Kraliyet arması olarak güneşi seçtiği için Güneş Kral olarak bilinen Fransa Kralı XIV. Louis.
1905- "Gün Ortasında Karanlık" adlı kitabıyla ünlü, Macar asıllı İngiliz yazar Arthur Koestler.
1912- John Cage, ABD'li besteci, filozof, yazar ve baskıcı (ö. 1992)
1946- Queen grubunun efsanevi solisti Freddie Mercury dünyaya geldi.
1951- Michael Keaton, ABD'li aktör
1973- Kaan Tangöze, Duman müzik grubunun solisti





5 Eylül - Ölenler

1548- Catherine Parr, İngiltere kraliçesi (d. 1512)
1712- Divan şairlerinden Sabit.
1857- Auguste Comte, Fransız matematikçi (d. 1798)
1876- Manuel Blanco Encalada, Şilili siyasetçi (d. 1790)
1901- Ignacij Klemenčič, Sloven fizikçi (d. 1953)
1993- Yazar Samim Kocagöz 77 yaşında öldü.
1997- Mother Teresa, Nobel Barış Ödülü sahibi Arnavut hayırsever (d. 1910)
2001- Tiyatro sanatçısı Aclan Sayılgan, 77 yaşında.'Türkiye'de Sol Hareketler Tarihi' adlı araştırma kitabı bulunuyor.